Morto Koyu Fransız Mezarlığı ve Anıtı

Morto Koyu Fransız Mezarlığı ve Anıtı: Gelibolu Yarımadası sınırları içerisinde yer alan tek Fransız mezarlığı ve anıtı Çanakkale Şehitler Abidesi sonrası ilk durak noktasıdır.

Morto Koyu Fransız Mezarlığı ve Anıtı

Mezarlık ve Anıt

Morto Koyu’na gelip sırtımızı denize döndüğümüzde karşı sırtta görülen beyaz anıt Fransız Mezarlığı ve Anıtıdır. 1919 yılında mütareke dönemi buraya gelen Fransız ve Senegalli işçiler, savaş zamanı yapılan 8 ayrı mezarlığı burada bir araya getirmişlerdir. 1926 ve 1930 yılları arasında tamamlanan anıt ve mezarlık Fransızların Gelibolu Yarımadası içindeki tek mezarlığıdır. İsimleri tespit edilmiş 3236 asker ön bahçe kısmındaki mezarlara tek tek defnedilmiştir. Anıtın iki yanında ise her birinde isimleri tespit edilememiş 3000 asker olmak üzere 4 ayrı toplu mezara 12000 kişi defnedilmiştir. Bunun sebebi de zamanla toplanan kemiklerin buraya nakledilmesindendir. 140 m uzunluğundaki mezarlığın arkasında Fransız askerlerinin anısına dikilmiş bir anıt mevcuttur. Anıtın üzerinde savaşa katılan birliklerin isimleri ile Milli Şairleri Viktor Hugo’ nun şiirleri vardır.

Çanakkale Fransız Mezarlığı ve Anıtı

Fransız Mezarlığı ve Anıtı Tarihçesi

Gelibolu’da, Avustralyalıdan daha fazla Fransız askerinin öldüğünü öğrenmek, Avustralyalıları şaşırtır. Anıtsal plakalar, Çanakkale Boğazı’nda, Bouvet ve çeşitli savaş gemilerinde, Fransız denizcilerin verdikleri zaiyatları hatırlatır. Fransızların, Müttefik kuvvetleri arasında bulunan, Doğu Seferi Kuvvetleri adı verilen birlikleri Afrika sömürgelerinden ve Avrupa’dan gelen birliklerden oluşuyordu. Bunlar, Türk anıtının (Çanakkale Şehitleri Abidesi) bir kilometre kadar kuzeyinde yer alan, derin bir yarıntı olan Kereviz Dere’deki Müttefik cephesinin sağ kanadının bir kısmından sorumluydular.

Fransızlar, Kereviz Dere’deki Türk mevzilerini alıp, Müttefik cephesinin Alçıtepe’ye doğru ilerlemesini sağlamak için yaptıkları hücum denemelerinde zorlandılar. Çarpışmaların şiddeti ve Fransız zaiyatının çokluğu nedeniyle, Fransızlar buraya ‘Ölüm Çukuru’ adını verdiler. Fransa’dan, Cezayir’den ve Senegal’den gelen Fransız askerleri burada, Haricot (Kuru Fasulye ) Mevzisi ve Le Rognon (Böbrek) adı verdikleri Türk mevzilerini almak için savaştılar. Bu gibi sıradan isimler, bu unutulmuş savaş alanları için akan Fransız ve Türk kanıyla tezat oluşturur. Bir Fransız tabip subayı olan Doktor Subin, bu arazi hakkında şunları yazdı: “Her taraf yaralı dolu! Hücum ettikçe artan ölüler karmakarışık yığınlar içinde yatıyorlar. Cesetler şişmiş ve uniformaları üzerlerine sıkı sıkı yapışmış. Bu korkunç bir şeydi.”

Morto Limanı, sefer boyunca cephenin epeyce gerisindeydi, fakat boğazın diğer tarafındaki Kumkale’den yapılan Türk top ateşine açıktı. Doktor Subin’in buradaki bir yarın altında, belki de bugün, Türk anıtının bulunduğu yerden pek uzak olmayan bir yerde pansuman yeri vardı. 8 Mayıs 1915 günü yapılan İkinci Kirte Muharebesi sırasında, Avustralyalılar hücum ettiğinde, Fransızlar da ilerlemeye çalıştılar. Doktor Subin zaiyatları şöyle tarif eder: “Zavallıları sıralar halinde yere yatırdık… Bağırtıları duymak çok üzücüydü. Sargılar kan içinde kalmış, üniformalar paramparça olmuştu… Daha da fazla yaralı geliyordu.” Subin’in, anlamı ‘Ölüm Limanı’ olan Morto Koyu hakkında söylediği sözler yerindedir.

Morto Fransız Mezarlığı ve Anıtı hakkındaki soru ve görüşleriniz için lütfen bizimle irtibata geçin…